نشریه اندیشه های نوین تربیتی
سال سوم شماره 3 (پیاپی 7، پاییز و زمستان 1386)

خودگردانی، همانند بالنده گی همه سویه، یکی از بنیادهای برجسته در نگره های سازایی گر است. مراد از خودگردانی، داشتن توان اندیشیدن، ارج نهادن، و کردار، در راستای گره گشایی است، بی آن که دیگران کمکی سرراست بکنند. آموزنده گان، خودگردان، نه تنها راه بردهای گوناگون آموختن را می دانند، بلکه آن ها را ارج می نهند و به درستی به کار می برند. این گونه خودگردانی بخشی جدانشدنی از بالنده گی همه سویه است که در آن به شوی در همه سویه ها (شناختی، دل ساختی، و رفتاری) پسندیده، و از این رو، جستنی، است. جستن این گونه آماج ها نیازمند روش های آموزشی سازگار با بنیاده های فلسفی این آماج هاست. چنین می نماید که روش های دیرین آموزشی چنین سازگاری را ندارند. از این رو، در هر سامانه آموزشی ای، همانند با سامانه آموزشی ایران، که در آن کاربرد این گونه روش ها پربسامد است، آموزنده گان از بالنده گی همه سویه بی بهره می مانند و وابسته به دیگران می شوند، چیزی که به روشنی نیازمند دگرگون شدن است. انبوه 20 ملیونی آموزنده گان ایرانی در کودکستان ها و پایه های 12-1 با چالش های بسیاری روبه رو هستند که در میان آن ها میزان بالای درپایه مانی و شکست آموزستانی، و کارکردهای پایین در سنجش های جهانی در زمینه های ریاضی، دانش پژوهی، و خوانش، ارزش یابی دوباره آماج ها و روش های آموزشی را بایسته می کنند. تلاش های انجام شده در این راستا، در میان چیزهای دیگر، به برگزاری دوره های بازآموزی در زمینه روش ها انجامیده است. این گونه، برایند همه این تلاش ها باید در پایه پایانی و در سال پیش دانشگاهی نمود پیدا کند. یک گروه 161 تنه از آموزنده گان دوره پیش دانشگاهی هم راه با 50 تن از آموزش یارانشان به روش یک بختانه برگزیده شدند و میزان خودگردانی و بالنده گی همه سویه شان، در پیوند با روش های آموزشی به کار گرفته شده در آموزستان ها، سنجش شدند. برآیند این پیمایش از برتری روش های نوین که بنیادی سازایی گرانه دارند پشت بانی می کند. با این همه تلاش های انجام شده بیشتر نمودین و نمایشی می نمایند تا دگرگون سازی های ژرف، زیرا به روش های نوین از روزن اندیشه های دیرین نگریسته می شود و با واژه گان و پنداره های دیروزی فرا داده می شوند، بی آن که به بنیاده های فلسفی روش های دیرین و نوین پرداخته شود.

هدف تحقیق حاضر، بررسی دیدگاه مدیران و دبیران در رابطه با کارایی درونی گروه های آموزشی و همچنین رابطه کارآیی گروه های آموزشی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستان های استان خوزستان است. روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی همبستگی است. به این منظور، ضمن بررسی وضع موجود با توجه به دیدگاه کارشناسان و دبیران، رابطه کارآیی گروه ها با عملکرد تحصیلی (میزان قبولی در کنکور و معدل قبولی در امتحانات نهایی و میزان مقام های علمی در المپیادها) مورد بررسی قرار می گیرد. نمونه مورد مطالعه در این پژوهش شامل 799 نفر از دبیران و مدیران دبیرستان های استان خوزستان است که به طور تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه ای با 52 گویه به صورت لیکرت 3 مقیاسی است. همچنین، اطلاعات مربوط به دانش آموزان و سنجش کارآیی گروه ها از پرونده ها و مدارک موجود در آموزشگاه ها و ادارات آموزش و پرورش به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عوامل، ضریب همبستگی و مجذور خی استفاده شد. نتایج نشان دادند مدیران و دبیران اعتقاد دارند گروه های آموزشی نتوانسته اند زمینه مناسب برای کسب مهارت های مربوط به طراحی آموزشی را فراهم آورند. همچنین، آنها اعتقاد دارند گروه های آموزشی نتوانسته اند دبیران را با رویکردهای آموزشی آشنا سازند و نیز به نظر آنها گروه های آموزشی در زمینه پرورش خلاقیت و بروز اندیشه های نو در مسایل آموزشی موفق نبوده اند. در حالی که به نظر دبیران گروه های آموزشی در گسترش استفاده صحیح از روش های ارزش یابی موفق بوده اند. همچنین دبیران و مدیران اعتقاد دارند که گروه های آموزشی از نظر ساختاری دارای نقایص و مشکلاتی هستند. در نهایت، فرضیه رابطه کارایی درونی گروه های آموزشی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تایید شده و بین سه شاخص عملکرد تحصیلی و میزان کارآیی درونی گروه ها، رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.

هدف اصلی این پژوهش آن است که راه حل های به کارگیری هر چه بیشتر فارغ التحصیلان دوره های آموزش مدیریت آموزشی به مشاغل مدیریتی آموزش و پرورش را بررسی نموده و به مسوولین امر پیشنهاد نماید. این راه حل ها در سه حیطه «بازنگری آیین نامه انتخاب و انتصاب مدیران آموزش و پرورش، «بازنگری محتوای دروس دوره های مدیریت آموزشی«و «همکاری و هماهنگی وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری در برنامه ریزی برای بهبود دوره های مدیریت آموزشی» بررسی شد. روش تحقیق، توصیفی - پیمایشی است و جامعه آماری آن، شامل کلیه مدیران مدارس متوسطه عمومی و فارغ التحصیلان رشته مدیریت آموزشی شاغل در آموزش و پرورش شهر اصفهان در سال 84-83 است. تعداد کل جامعه آماری 300 نفر بودند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم، تعداد 161 نفر از آنها به عنوان نمونه آماری تحقیق انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه محقق ساخته ای شامل 41 سوال بسته پاسخ، بر اساس مقیاس 5 درجه ای لیکرت و یک سوال باز پاسخ بود، استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی از میانگین، درصد، نمودار و جدول و در سطح آمار استنباطی از آزمون t تک متغیره، t دو گروه مستقل، تحلیل واریانس، ضریب آلفای کرونباخ، و t2 هتلینگ استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها، تایید فرضیات تحقیق را نشان داده است.

هدف مقاله حاضر، شناسایی مولفه های بنیادی تربیتی موثر در پرورش تفکر است. به عبارت دیگر، این مقاله تحلیلی درصدد است که نقش تعلیم و تربیت را در پرورش تفکر تبیین نماید. برای این منظور حرکت از بنیادی ترین موضوع یعنی تبیین ماهیت تفکر، به شیوه ای گام به گام آغاز شده است. در این سیر منطقی، به تدریج عوامل موثر و وابسته به تفکر و همچنین شرایط ایجاد آن مورد شناسایی قرار گرفته اند. نتایج حاصل از این بررسی دلالت بر آن دارند که ابعاد مختلف اندیشه یعنی تفکر منطقی، تحلیلی، انتقادی، خلاق و حتی شهودی، به سادگی قابل تفکیک از یکدیگر نبوده و لذا به منظور نیل به موفقیت، همگی آنها باید مورد توجه قرار گرفته و پرورش یابند. برای پرورش این ابعاد نیز لاجرم می بایست کلیت یکپارچه فرد مورد ملاحظه قرار گیرد. چرا که فرایند تفکر بدون تعامل عاطفی و عملی فرد اندیشنده با موضوع اندیشه، تحقق نمی یابد. در گام بعدی مشخص شد که تعامل عاطفی و عملی فرد در شرایط تجربه یعنی مواجهه با موقعیت های حل مساله ای امکان پذیر است. مواجهه تجربه گرایانه و تداوم آن در مرتبه های بعدی، زمینه را برای تغییرات درونی فرد و تشکیل برخی منش ها و سازه های شخصیتی در وی فراهم می آورد. منش هایی که به نوبه خود شرط لازم برای پرورش تفکر هستند. از سوی دیگر، در بخش بعدی مقاله شرایط اجتماعی یا به تعبیری، فرهنگی لازم برای ایجاد آمادگی های ضروری در فرد مورد بحث و بررسی قرار گرفت. به طور خلاصه نتایج نشان می دهد که فرهنگ دموکراتیک هم در مقوله سیاست و هم در بعد تعلیم و تربیت، عمده ترین و دربرگیرنده ترین مولفه فرهنگی پیش نیاز برای پرورش تفکر است.

از قدرتمندترین جریان های فکری و نظری مطرح در جهان امروز پساساختارگرایی است و عرصه تعلیم و تربیت یکی از عرصه هایی که تحت تاثیر این جریان قرار گرفته و ورود پساساختارگرایی به عرصه تعلیم و تربیت مسائل، پرسش ها و نگرش های جدیدی را ایجاد کرده است. پساساختارگرایی دلوز نیز با تاکید بر قلمرو زدایی و باز قلمرو سازی، تاکید بر شدن به جای بودن، نشانه شناسی، نفی بازنمایی گرایی، رد تصویر جزمی اندیشه، کوچ گرایی و کثرت گرایی، تاکید بر تفکر ریزومی و افقی در مقابل تفکر درختی و عمودی، تاکید بر فولدینگ، میل و تاکید بر تفاوت و ناهمسانی و توجه به اقلیت های به حاشیه رانده شده، تعلیم و تربیت را با مسائل جدیدی مواجه کرده و بسیاری از مسائل تعلیم و تربیت فعلی را نیز مرتفع و راهبرد های جدیدی برای ابعاد و وجوه تعلیم و تربیت فراهم خواهد کرد. از طرف دیگر، تاکید اکید او بر کثرت گرایی عرضی صرف و نفی روابط سلسله مراتبی و فضای بازنمایی، چالش های جدیدی را برای تعلیم و تربیت به خصوص در جوامع سنتی به وجود خواهد آورد که در این مقاله پیامدهای تربیتی دیدگاه معرفت شناختی دلوز بررسی و نقد شد.

تعلل ورزی آموزشی یکی از شایع ترین مشکلات در سطوح مختلف تحصیلی است. در سال های اخیر، تعلل ورزی به عنوان نوعی نقصان در خود - نظم جویی تعریف شده است. بر این اساس، در پژوهش حاضر رابطه انواع جهت گیری هدف، به عنوان یکی از مولفه های خود - نظم جویی، و تعلل ورزی مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، قدرت پیش بینی انواع هدف گرایی، شامل: تسلط گرایشی، تسلط اجتنابی، عملکرد گرایشی و عملکرد اجتنابی، برگرفته شده از مدل الیوت، و مک گرگور (2001)، در میزان تعلل ورزی تحصیلی، آزموده شد. شرکت کنندگان پژوهش حاضر، 255 دانشجوی دختر (121) و پسر (134) رشته های مختلف تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد بودند. مقیاس تعلل ورزی تحصیلی و پرسش نامه هدف پیشرفت، مورد استفاده قرار گرفتند. به منظور تعیین روایی ابزارهای پژوهش از روش تحلیل عاملی و برای تعیین پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. برای تعیین قدرت پیش بینی اهداف، رگرسیون چندگانه هم زمان، به کار گرفته شد. ضرایب استاندارد رگرسیون نشان داد که اهداف عملکرد اجتنابی و تسلط اجتنابی پیش بینی کننده های مثبت و هدف تسلط گرایشی پیش بینی کننده منفی، تعلل ورزی تحصیلی بود. نتایج، همچنین نشان داد که الگوی ارتباط بین هدف گرایی و تعلل ورزی تحصیلی در دختران و پسران یکسان نیست. در مجموع، یافته های پژوهش حاضر، نشان داد که تعلل ورزی به عنوان یک نقص در خودنظم جویی، با الگوی چهار وجهی اهداف، در ارتباط است.

هدف اصلی مطالعه حاضر، دستیابی بر ارتباط بین جو سازمانی و روحیه دبیران بوده است. ضمن آن که مقایسه روحیه معلمان و جو سازمانی حاکم بر مدارس دولتی و غیرانتفاعی و ارتباط متغیرهایی چون جنس، سن، سابقه سنوات خدمت، مدرک تحصیلی با روحیه دبیران از دیگر اهداف مطالعه محسوب می شده است. برای دستیابی به اهداف فوق، 202 نفر از معلمان مدارس دولتی و 100 نفر از معلمان مدارس غیرانتفاعی با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب انتخاب شدند تا نسبت نمونه انتخاب شده با نسبت حجم زیر گروه های جامعه، همخوانی داشته باشد. این آزمودنی ها به پرسش نامه جو سازمانی هوی و سیبو و پرسش نامه مخصوص سنجش روحیه دبیران، که محقق ساخته بوده است، پاسخ دادند. روش تحقیق در مطالعه حاضر از نوع همبستگی و علی مقایسه ای بوده و جمع آوری اطلاعات به صورت انفرادی و در محل مدرسه صورت گرفته است. نتایج مطالعه نشان داد که روحیه دبیران مدارس غیرانتفاعی بالاتر از روحیه دبیران مدارس دولتی است. همچنین، روحیه دبیران در مدارس با جو سازمانی از مدارس با جو غیرمتعهد بالاتر می باشد. بین روحیه دبیران با رفتار حمایتی مدیر و رفتار هشیارانه و معتمدانه معلمان، همبستگی مستقیم وجود دارد، اما روحیه دبیران با رفتار دستوری و محدود کننده مدیر و رفتار غیرمعتمدانه معلمان، همبستگی منفی دارد. ضمن آن که روحیه دبیران با مدرک تحصیلی آنها نیز در ارتباط است. همچنین جو سازمانی در مدارس غیرانتفاعی با مدارس دولتی دارای تفاوت می باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش انگیزش تحصیلی (درونی و بیرونی)، خودکارآمدی تحصیلی و رویکردهای مطالعه (عمیق، سطحی و راهبردی)در پیشرفت ریاضی دانش آموزان است. بدین منظور پژوهش حاضر با روش همبستگی انجام شد و از میان 1232 دانش آموز پایه های دوم، سوم و چهارم رشته های ریاضی و علوم تجربی شهر قاین 310 دانش آموز(155 دختر، 155 پسر و144 دانش آموز ریاضی، 166 دانش آموز تجربی) به صورت تصادفی و با روش خوشه ایچند مرحله ای به عنوان آزمودنی انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های انگیزش تحصیلی هارتر، خودکارآمدی تحصیلی مورگان- جینکز و رویکردهای مطالعه استفاده شد. اطلاعات مربوط به پیشرفت ریاضی (نمره ریاضی ترم قبل) نیز جمع آوری شد. اعتبار سازه ای این پرسشنامه ها به روش تحلیل عاملی با چرخش واریماکس انجام شد و ضرایب آلفای کرونباخ نشان از همسانی درونی مولفه های آن ها داشت. داده ها با روش های آماری مدل یابی معادلات ساختاری و همبستگی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاصل نشانه آن بود که خودکارآمدی تحصیلی و پس از آن انگیزش درونی بالاترین نقش را در پیشرفت ریاضی داشتند، به علاوه مقدار جالب توجهی از اثر خودکارآمدی و انگیزش درونی بر پیشرفت ریاضی با واسطه رویکردها به ویژه رویکرد عمیق انجام می شود.

با توجه به کاربرد گسترده زبان در عرصه های مختلف تربیتی، مساله زبان در تربیت، از ابعاد مختلفی قابل طرح است. بررسی محدودیت های زبان در ارایه و کسب معرفت، راهی است برای آگاهی از تاثیر کاربرد زبان بر نتیجه تربیت. در این مقاله کوشش می شود تا این مساله تربیتی، در آرا فیلسوفان و مربیان مورد بررسی قرار گیرد. از بعد فلسفی، این مساله، ماهیتی معرفت شناختی دارد و فیلسوفان کوشیده اند تا از دیدگاه های مختلف، نقش زبان را در کسب معرفت و ابلاغ آن، بررسی کنند. این مساله، در آرا فیلسوفان، و دیدگاه های فلسفی مختلف، اگرچه از زوایای متفاوتی نگریسته شده است، اما، به نظر می رسد، به برخی نتایج مشترک، انجامیده است. به نظر می رسد افلاطون، فیلسوف خردگرا، کسب و ابلاغ معرفت، به ویژه معرفت حقیقی مورد نظر خویش را، از طریق زبان، ناممکن، می داند. ویتگنشتاین، فیلسوف تجربه گرایی است که کوشش های فلسفی اش، در زمینه زبان، موجب دگرگونی هایی در فلسفه شده است. وی معتقد است، زبان به اندیشه جامه می پوشاند و می تواند موجب گمراهی گردد؛ بنابراین، فعالیت فیلسوفان باید صرف روشن ساختن اشتباهات ناشی از زبان گردد. مساله زبان در تربیت از نظر روسو نیز، ماهیتی معرفت شناختی دارد؛ زیرا او معتقد است کاربرد زبان در فرایند تدریس مفاهیم و موضوعات، برای تربیت شونده معرفتی ایجاد نمی کند، بلکه مانع از کسب معرفت نیز می شود. دیویی، فیلسوف عمل گرایی است که شعار تربیتی خود، یعنی «یادگیری از طریق عمل» را بر اساس معرفت شناسی فلسفه عمل گرایانه خویش، استوار ساخته است. آیزنر، به عنوان فیلسوف و نظریه پرداز برنامه درسی، بر اساس دیدگاه کثرت گرایی شناختی به مساله زبان در تربیت، پرداخته است. وی، معتقد است، معرفت های بشری گوناگونند و کاربرد زبان، آنچنان که در مدارس و دانشگاه ها، رواج دارد، در ارایه بخش بزرگی از معرفت بشری دچار محدودیت است. این معرفت ها، از آن روی که از طریق کاربرد زبان استدلالی بیان ناشدنی اند، نادانستنی محسوب شده و از دایره دانش های مورد توجه در فرایند تربیت، کنار رفته اند. شناخت محدودیت های زبان و توجه به آنها مقدمه ای است برای جستجو و به کارگیری روش های دیگر کسب معرفت؛ تا از این طریق، نتایج تربیت بهبود یابد.

هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه جو سازمانی با استرس شغلی معلمان در مدارس ابتدایی شهر مشهد بود. 143 نفر از معلمان مدارس از میان 215 نفر انتخاب شدند و به دو پرسشنامه استاندارد شده جو سازمانی و استرس شغلی پاسخ دادند. نتایج نشان داد بین جو سازمانی و استرس شغلی رابطه معناداری وجود دارد. یافته ها حاکی از آن بود که بین متغیر ساختار سازمانی، مسئولیت و پاسخگویی، پاداش، صمیمیت، حمایت مدیران از معلمان و هویت سازمانی با استرس شغلی معلمان رابطه معکوس و معنادار است. همچنین بین متغیر خطرپذیری مدیران و تعارض در جو سازمانی با استرس شغلی معلمان رابطه معناداری وجود نداشت و تنها بین متغیر استانداردهای سازمانی با استرس شغلی معلمان رابطه مثبت و معنادار بود. از بین مولفه های جو سازمانی؛ متغیر صمیمیت و دوستی در سازمان، پاداش در سازمان، ساختار سازمانی، حمایت و پشتیبانی مدیران از معلمان و استاندارد سازمانی پیش بینی کننده استرس شغلی معلمان بود.

تربیت بدنی به عنوان یکی از شاخه های علوم تربیتی، نقش موثری در تحقق اهداف تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان ایفا می نماید. تربیت بدنی دارای آثار و فواید جسمانی، شناختی و اجتماعی فراوانی است که نقش و جایگاه آن را در نظام آموزشی توجیه می نماید. این مقاله با هدف بررسی رویکردها و الگوهای طراحی برنامه درسی تربیت بدنی صورت گرفته است. پس از بررسی اسناد و مدارک و مبانی نظری، خصوصیات و ویژگی های مذکور با استفاده از نظرات متخصصان تربیت بدنی و برنامه ریزی درسی اعتبار یابی شده است. برای تعیین رویکردها و الگوهای برنامه درسی، مجموعه ای از آنها تهیه و در اختیار متخصصان قرار گرفت. سپس بر اساس اهداف آموزشی و ویژگی های دانش آموزان دوره ابتدایی، نظرات آنها پیرامون رویکردها و الگوها با استفاده از مصاحبه، بررسی و در نهایت جمع بندی گردید. رویکردهای شیوه زندگی فعال، حرکات بدنی و فردی - اجتماعی به عنوان رویکردهای اصلی دوره ابتدایی شناخته شدند و الگوهای تربیت بدنی توسعه ای، انسان گرایی، آمادگی جسمانی، آموزش حرکات بدنی، مطالعات حرکت شناسی، تعلیم و تربیت از طریق بازی، خودشناسی، آموزش بر مبنای مراحل رشد و آموزش مبتنی بر مفاهیم، الگوهایی هستند که در این زمینه معرفی شده اند. اما در دوره ابتدایی الگوهای آموزش حرکات بدنی، تعلیم و تربیت از طریق بازی، مبتنی بر فعالیت و آموزش بر مبنای رشد از بین الگوهای مذکور به عنوان الگوهای غالب شناخته شدند. رویکرد تلفیقی و استفاده از همه الگوها به تناسب پایه های تحصیلی مورد تاکید متخصصان قرار گرفته است.

در این مقاله با تاکید بر اندیشه اخلاقی ریچارد رورتی، به اخلاق پست مدرنیستی توجه شد. خصلت ضد بنیادگرایی، تکثر گرایی، ضد سلطه گرایی (سلطه طلبی)و تاکید بر همبستگی اجتماعی به عنوان ویژگی های اخلاق پست مدرنیستی معرفی شده و به دنبال آن پیامد ها و دلالت های تربیتی این دیدگاه که در پرورش اخلاقی می تواند ما را یاری دهد شامل اتخاذ رویکردی جامع و کل گرایانه در تربیت اخلاقی، احترام به تفاوت های گوناگون افراد، در پیش گرفتن رویکردی ضد سلطه طلبانه و اقتدار گرایانه در آموزش ارزش های اخلاقی و توجه و تاکید بر عنصر دگرخواهی (توجه به دیدگاه دیگران)، معرفی شده است. دستاورد مثبت این رویکرد در پرورش اخلاقی عمدتا در نگاه جدیدی در آموزش های اخلاقی است که سه ویژگی اساسی تمایل به تکثرگرایی، دوری از مطلق گرایی و اتخاذ رویکردی ضد سلطه گرا را شامل می شود. در کنار آن از کاستی ها و محدودیت های این دیدگاه نیز می توان به ترتیب زیر نام برد: وانهادگی مطلق قدرت برای اجتناب از درغلتیدن به ورطه سلطه طلبی و افراط در آن باعث می شود که در پرورش اخلاقی، افراد و طبقات ضعیف تر رها شوند و به احقاق حق آن ها توجه نشود، از طرفی پذیرش هر نوع عقیده، مسلک و کنشی از طرف شهروندان به نام دوری از مطلق گرایی نیز باعث می شود که هر عقیده، اندیشه و طرز عملی پذیرش شود، حتی اگر از دیدگاه انسانی، غیرانسانی باشد که این نیز با روح پرورش اخلاقی در یک جامعه مردم سالار به عنوان آرمان شهر پست مدرنیسم نمی تواند سازگار باشد. علاوه بر آن اموری از قبیل همبستگی انسانی، مردم سالاری و اقتضائات محلی و منطقه ای خود در حکم مبادی و مبانی اخلاق تلقی می شود. بنابراین، تربیت اخلاقی از منظر پست مدرنیست به رغم ادعای آن ها نمی تواند بر هیچ شالوده ای استوار نباشد.

این مقاله به تحلیل مفهوم تربیت در اندیشه و زبان فارسی اختصاص دارد. تحلیل مفاهیم از رویکردهای اساسی در فلسفه تحلیلی تعلیم و تربیت است که از نیمه دوم قرن بیستم مورد توجه فلاسفه تحلیلی تعلیم و تربیت بوده است. از آنجا که تاکنون در باب تحلیل مفاهیم تربیتی در زبان فارسی اقدام قابل توجهی صورت نگرفته است، این نوشتار می تواند گامی کوچک در این زمینه باشد. ریشه شناسی واژه تربیت، تحلیل مفهوم تربیت و واژه های معادل با آن در معتبرترین کتب فارسی و تحلیل مفهوم تربیت در نظر اندیشمندان معاصر، اهم مطالب این مقاله است.

هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین کیفیت تدریس معلمان دینی و رفتارهای مذهبی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تهران بود. جامعه آماری کلیه دبیران دینی زن بودند که در سال تحصیلی 90-89، در مقطع متوسطه در شهر تهران اشتغال داشتند. براساس آمار موجود کلیه دبیران دینی زن 60نفر بودند که طبق جدول گرجسی و مورگان باید نمونه آماری 52 نفر انتخاب شود، که به منظور احتیاط از برگشت ندادن تعدادی از پرسشنامه ها یا ناقص بودن بعضی از آن ها 60 پرسشنامه میان معلمان توزیع شد که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، 56 نفر دبیر دینی برای تجزیه و تحلیل آماری انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی - پیمایشی بود و از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که تعداد 30 پرسشنامه به صورت آزمایشی در میان آزمودنی ها توزیع شد که پس از جمع آوری پرسشنامه و محاسبه از طریق ضریب آلفای کرونباخ، مقدار ضریب 89/0 به دست آمد و پایایی آن برآورد شد پرسشنامه براساس مقیاس لیکرت (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم) تهیه و تنظیم شده بود. همچنین در روش تجزیه و تحلیل داده ها در بخش آمار توصیفی با استفاده از شاخص های آماری متناسب با نوع داده های جمع آوری شده (نما و درصد) و در بخش آمار استنباطی داده ها از نرم افزار آماری SPSS و آزمون خی دو چند متغیری و ضریب هماهنگی کرامر و ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن استفاده شد و نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که بین محتوای برنامه های درسی، کیفیت روش های تدریس، اجرای برنامه های مذهبی در مدرسه و زمان برنامه های درسی دینی، شیوه های بیانی مناسب و شخصیت معلمان و رفتارهای مذهبی دانش آموزان رابطه معنادار وجود دارد.